Sinds de uitzending van De Monitor over de kantoortuin zijn de artikelen en commentaren niet van de lucht. Diverse experts hebben hun licht laten schijnen over dit onderwerp. Aan de ooit bedachte kantoortuin kleven toch wel erg veel bezwaren…
Win-win
Het werd afgedaan als oubollig: een traditioneel ingericht kantoor. De hiërarchie moest verdwijnen, daarom moest iedereen in dezelfde (grote) ruimte kunnen samenwerken. De communicatie zou toenemen, evenals de creativiteit. Dat hier ook kosten bespaard zouden worden, was vanzelfsprekend: immers minder apart ruimtes, kost minder geld. Meer mensen, op dezelfde hoeveel vierkante meters. [1] Win-win. Een van de eersten in Nederland was Interpolis. De tussenwanden maakten plaats voor een transparante omgeving, de bureaus werd gedeeld (desksharing) en men probeerde meer dynamiek in de organisatie te krijgen door de werkplek aan te passen aan de werkzaamheden. Dit alles met als doel: effectiever en efficiënter werken.[2]
Het leek toen een goed idee en het is door veel bedrijven omarmd. Maar anno 2020 blijkt in de praktijk dat er ook veel nadelen zijn aan het werken in een kantoortuin. Privé-verhalen van je collega’s en luide telefoongesprekken blijken zoveel prikkels te geven dat daardoor veel mensen zich minder of helemaal niet kunnen concentreren. Met alle gevolgen van dien: het werk komt niet af en er sluipen fouten in.
De feiten
Er zijn veel wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar de kantoortuin. En de algemene conclusie is: het is inefficiënt en veroorzaakt stress met als gevolg meer ziekteverzuim. Een paar feiten: “Door de kantoortuin stijgt ziekteverzuim met 62%, daalt productiviteit met 86 minuten per dag”[3], door onderbrekingen maakt men 50% meer fouten en duurt het 2x zo lang om een taak af te ronden[4]. We kunnen alleen al op grond van deze feiten concluderen dat dit tegenstrijdig is met het oorspronkelijke idee dat de kantoortuin geld zou besparen. Want als er minder werk wordt gedaan, er meer fouten worden gemaakt en het ziekteverzuim stijgt, dan kóst dat juist geld.
Ruim negen op de tien ondervraagde bedrijfsartsen zeggen dat de kantoortuin wordt genoemd als een van de oorzaken voor verzuim onder werknemers die zich bij hen melden[5]. Geluidshinder en concentratieverlies zijn de voornaamste oorzaken van de klachten. Zo’n 80 procent van de bedrijfsartsen geeft aan dat werknemers meer stress ervaren in een open kantoor. Zestig procent noemt hoofdpijn en ruim een derde zegt dat patiënten een burn-out melden als gevolg van de kantoortuin[6].
Privacy!
Uit het onderzoek ‘Coding War Games’[7] blijkt dat de hoeveelheid privacy, het hebben van een persoonlijke werkplek en weinig onderbroken worden zorgen dat er het beste wordt gepresteerd. 62% van diegenen die het beste resultaat afleverden hadden een voldoende, private werkplek. Slechts 38% van de besten gaf aan zinloos geïnterrumpeerd te worden. Tegenover 76% van de slechts presterenden. Er is dus veel te zeggen voor een stille werkplek. In De Monitor[8] werd door geïnterviewde bedrijven ook aangegeven dat men tegenwoordig stilte plekken heeft. Alleen blijken die meestal de hele dag bezet gehouden te worden door dezelfde medewerkers. Met andere woorden: zij hebben voor zichzelf een nieuwe, stille werkplek gecreëerd.
Klaar ermee! Nee….?
Je zou denken dat we met deze kennis direct van de kantoortuin af willen. Maar niets is minder waar. Het aantal vierkante meter per kantoorbaan zien het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau al jaren dalen[9]. En veel instituten verwachten voor de toekomst een nog verdere daling van het gemiddelde aantal vierkante meters. We gaan dus nog dichter op elkaar zitten. Natuurlijk moeten we deze cijfers nuanceren, want de daling van het aantal vierkante meters kan ook het gevolg zijn van het feit dat we meer zijn gaan flex- en thuiswerken.
Door deskundigen wordt ervan alles aangedragen wat de situatie zou kunnen verbeteren. Een architect verkondigt dat verbetering van de akoestiek (met behulp van planten met grote bladeren) en het klimaat een aanzienlijke verbetering zou zijn. TNO heeft in 2008 een onderzoek[10] gepubliceerd naar de invloed van planten op de werkprestatie van werknemers. Op basis daarvan bevelen zij één plant per twee medewerkers of één plant per 12m2 aan. Met name medewerkers die kampen met vermoeidheid en/of gezondheidsklachten hebben baat bij planten in de werkomgeving. Hetzelfde geldt voor fulltimers, aangezien zij langer in de buurt van de planten werken.
Activity based
Door een andere ontwerper wordt aangegeven dat het meest gezonde kantoor gebaseerd is op activity based working. Voor iedere taak die je op een werkdag uitvoert is dan een speciale plek ingericht. Denk aan vergaderruimtes, telefoonhokjes, informele overlegplekken en stiltezones. “Die afwisseling werkt heel goed. Mensen die aan het bellen zijn, zitten collega’s die geconcentreerd willen werken niet in de weg. Er is ook veel meer dynamiek op de werkvloer: mensen lopen rond, spreken elkaar. Dat is allebei gezond.”[11]
Bedrijfsartsen lijken een variatie hierop ook wel te zien zitten. Zo pleit de Arbo Unie voor de invoer van een minimumaantal stiltewerkplekken op kantoor[12]. De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde geeft aan dat er meer aandacht moet komen voor een gezonde inrichting van werkplekken.
Terug naar toen
En toch. Op de één of andere manier krijg ik het gevoel dat we bezig zijn met allerlei lapmiddelen om de ‘heilige kantoortuin’ maar niet om zeep te helpen. Stilte plekken, voor iedere taak een andere werkplek, planten op de werkplek, etc. En volgens mij zijn een aantal werkgevers hun plicht vergeten: “Arbeidsplaatsen . . . worden zodanig ontworpen, gebouwd, uitgerust, in bedrijf gesteld, gebruikt en onderhouden, dat gevaar voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers zoveel mogelijk is voorkomen (Arbobesluit, artikel 3.2, lid 1)”. Ik kan het mis hebben, maar volgens mij is de kantoortuin een gevaar voor de gezondheid… Waarom niet weer terug naar bijvoorbeeld 4 personen op één kantoor, zodat iedereen zijn eigen plekje heeft binnen de organisatie en ook in voldoende rust zijn werk kan doen. Dit werkte vroeger ook. Maar och, dit zal door anderen wel weer af geserveerd worden als oubollig!
Nieuwsgierig welke wettelijke plichten nog meer vergeten worden door werkgevers, bezoek een van onze voorlichtingsbijeenkomsten ‘Werkgever ken uw wettelijke plichten’!
[1] Van Wijk, M. (2020, 7 januari). De kantoortuin: waarom bestaat ie nog?. Geraadpleegd op 26 februari 2020, van https://demonitor.kro-ncrv.nl/artikelen/de-kantoortuin-waarom-bestaat-ie-nog
[2] Voordt, D.J.M. van der (2003). Hoe innovatief is kantoorinnovatie en wat zijn de effecten?
BOSS-magazine nr. 18, februari, 8-12 Geraadpleegd op 26 februari 2020, via https://www.cfpb.nl/media/uploads/publicaties/upload/BOSSartikel1102.pdf
[3] Timemanagement.nl. Kantoortuin en productiviteit: “slechtste combinatie ooit”. Geraadpleegd op 26 februari 2020, van https://timemanagement.nl/kantoortuin-productiviteit/
[4] Cain, S. (2012, 13 januari). The Rise of the New Groupthink. Geraadpleegd op 27 februari 2020, van https://www.nytimes.com/2012/01/15/opinion/sunday/the-rise-of-the-new-groupthink.html
[5] Sommer, R. (eindredacteur). (2020, 23 februari). Ziek door mijn werkplek, De Monitor. Hilversum: KRO/NCRV
[6] Van Twillert, M. (2020, 24 februari). Bedrijfsartsen: ‘Meer verzuim door werken in kantoortuin’. Geraadpleegd op 26 februari 2020, van https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/bedrijfsartsen-meer-verzuim-door-werken-in-kantoortuin.html
[7] Cain, S. (2012, 13 januari). The Rise of the New Groupthink. Geraadpleegd op 27 februari 2020, van https://www.nytimes.com/2012/01/15/opinion/sunday/the-rise-of-the-new-groupthink.html
[8] Sommer, R. (eindredacteur). (2020, 23 februari). Ziek door mijn werkplek, De Monitor. Hilversum: KRO/NCRV
[9] Buitelaar, E., M. van den Berge, F. van Dongen, A. Weterings & R. van Maarseveen (2017), De toekomst van kantoren. Een scenariostudie naar de ruimtebehoefte. Den Haag: PBL en CPB. Geraadpleegd op 2 maart 2020, van https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/PBL-CPB-Notitie-2mrt2017-De-toekomst-van-kantoren.pdf
[10] Klein Hesselink, J., Bergen, S. van, Cornelissen, E., Duijn. B. van, Hooff, M. van & Geuskens, G.(December 2008). Met planten aan het werk. Geraadpleegd op 2 maart 2020, van https://edepot.wur.nl/289518
[11] Sjouwerman, S. (24 februari 2020). Niemand houdt van de kantoortuin, maar hoe moet het dan wel? Geraadpleegd op 2 maart 2020, via https://nos.nl/artikel/2324441-niemand-houdt-van-de-kantoortuin-maar-hoe-moet-het-dan-wel.html
[12] Arbo Unie, (24 februari 2020). Medewerkers in kantoortuinen lopen een hoger risico op ziekteverzuim. Geraadpleegd op 2 maart 2020, via https://www.arbounie.nl/werkgever/nieuws/medewerkers-in-kantoortuinen-lopen-een-hoger-risico-op-ziekteverzuim