Veel leidinggevenden beseffen niet dat zij op persoonlijke titel ook aangesproken kunnen worden bij een arbeidsongeval. We zien steeds vaker in de rechtspraak dat ook zij vervolgd en veroordeeld worden. Een duidelijk en aansprekend voorbeeld was er kortgeleden In de uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant in de zaak van een dodelijk ongeval met het lossen van maisvoermeel waar de leidinggevende veroordeeld werd (ECLI:NL:RBOBR:2021:3814 en ECLI:NL:RBOBR:2021:3815).
Schrijven over een bedrijfsongeval heeft altijd twee kanten. Elk bedrijfsongeval, zeker een dodelijk bedrijfsongeval, is een trieste zaak, omdat er sprake is van onherstelbaar leed voor de nabestaanden. Aan de andere kant kunnen we, door dit met elkaar te delen, ervan leren en kan het meewerken aan een stuk veiligheidsbewustwording. Omdat we dit laatste belangrijk vinden, brengen we dit daarom op deze manier onder de aandacht.
Het ongeval
Een chauffeur van een Waalwijks transportbedrijf moest in augustus 2018 28 ton maisvoermeel lossen bij een bedrijf in Helmond. Tijdens het lossen van een vracht maisvoermeel bleek dat de lading niet goed los kwam en niet goed wilde uitstromen. De vrachtwagenchauffeur probeerde dit met een bezem dit te verhelpen. Achteraf bleek dat deze werkwijze regelmatig bij het bedrijf voor komt. Op dat moment kwam de klep van de kipper los en kwam de lading maisvoermeel plotseling naar buiten. Het slachtoffer is onder het maisvoermeel bedolven en is gestikt. Uit de uitspraak blijkt dat er voor het vervoeren en lossen van maisvoermeel gebruikt gemaakt werd van een kipper die daar niet voor geschikt was.
Bij de tenlastelegging was er sprake van overtredingen van verschillende artikelen van de Arbeidsomstandighedenwet artikel 3, 5, 8 en artikel 7.4. van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Ook was er sprake van een overtreding van artikel 307 van het strafrecht, omdat aangetoond is dat er sprake was van verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid.
De rechtszaak
De rechter oordeelde in deze rechtszaak dat het transportbedrijf uit Waalwijk (ECLI:NL:RBOBR:2021:3814) en een 55 jarige leidinggevende (bestuurder van het bedrijf) (ECLI:NL:RBOBR:2021:3815) verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van de werknemers. Uit onderzoek bleek dat zowel het bedrijf als de leidinggevende niet aan hun zorgplicht hadden voldaan. Ze hebben nagelaten om afdoende veiligheidsmaatregelen te treffen. Het bedrijf en de leidinggevende legden de verantwoordelijkheid voor het veilig werken onterecht neer bij de werknemers. Hun invulling van het Arbobeleid bestond uit het mondeling verkondigen van twee basisregels. Als er al iets aan kennisdeling over veiligheid werd gedaan, werd daar geen toezicht op gehouden. Ook was er geen sprake van een sanctiebeleid. Ook is gebleken dat men niet kon beschikken over een RI&E, waarin de risico’s van het lossen van maisvoermeel met een kipper waren vastgelegd.
In het oordeel heeft de rechtbank meegenomen dat er al eerder een soortgelijk ongeval is geweest bij het bedrijf. Het bedrijf is veroordeeld tot een geldboete van € 100.000,- waarvan € 25.000,- voorwaardelijk met een proeftijd van 3 jaar (ECLI:NL:RBOBR:2021:3814). Daarnaast is het bedrijf veroordeeld voor een gedeeltelijke stillegging van 6 maanden met een proeftijd van 3 jaar. De stillegging zal niet ten uitvoer worden gelegd, behalve als het bedrijf zich binnen de proeftijd van 3 jaar aan een strafbaar feit schuldig maakt.
In de uitspraak spreekt de rechtbank over zeer grovelijk, onoplettend, onachtzaam, onzorgvuldig en nalatig handelen van het bedrijf.
Verantwoordelijkheid van de leidinggevende
We willen ons hier vooral richten op de zaak tegen de leidinggevende (ECLI:NL:RBOBR:2021:3815).
Uit de uitspraak blijkt dat de leidinggevende de bestuurder van het bedrijf was en de dagelijkse leiding over het bedrijf had. De leidinggevende had dus zeggenschap over en invloed op het beleid van het bedrijf. Letterlijk staat er in de uitspraak dat de leidinggevende leiding heeft gegeven aan de opzettelijke niet naleving van de wet- en regelgeving. Uit de verklaring van de leidinggevende bleek dat er bij het bedrijf sprake was van een bepaalde bedrijfscultuur, waarin veiligheid van ondergeschikt belang was. Hij verklaarde dat hij ervan uit ging dat de werknemers wel wisten hoe ze veilig moesten werken en dat hij er op vertrouwde dat ze de basis veiligheidsregels kenden. Zijn uitspraak was “dat je toch mag verwachten dat ervaren werknemers weten hoe het moet”. Inventariseren van risico’s zag hij als schriftelijke rompslomp en bureaucratie.
In deze zaak oordeelde de rechtbank dat de leidinggevende feitelijke leiding had gegeven aan verboden gedragingen. De rechtbank veroordeelt de leidinggevende tot een taakstraf van 120 uur waarvan 40 uur voorwaardelijk met een proeftijd van 3 jaar.
Oei… ik ben ook leidinggevende?
Veel leidinggevenden die dit nu lezen zullen zich misschien achter de oren krabben en zich afvragen of dit hen ook zou kunnen overkomen. Die vraag kan ik niet beantwoorden. Maar ik kan je wel een aantal vragen stellen:
- Vind je als leidinggevende dat er binnen jouw bedrijf voldoende aandacht is voor de veiligheid van de medewerkers?
- Heb je een actuele Risico Inventarisatie & Evaluatie en een duidelijk Plan van Aanpak?
- Stel je veilige arbeidsmiddelen ter beschikking?
- Hoe is het gesteld met de veiligheid op de werkvloer?
- Hoe is het met de voorlichting en training van de medewerkers t.a.v. het veilig werken?
- Zijn er voldoende werk-, bedienings- en veiligheidsinstructies?
- Worden de machines en productielijnen binnen het bedrijf bij onderhouds- en schoonmaakwerkzaamheden altijd op de juiste manier veilig gesteld?
- Is er altijd sprake van een goed toezicht op de naleving van de veiligheidsregels?
Zo zou ik op grond van de Arbeidsomstandighedenwetgeving nog veel meer vragen kunnen stellen. Waren er vragen waarop je eerlijk ‘nee’ moest antwoorden? Dan is het tijd om ook eens kritisch te kijken naar het Arbobeleid van jouw bedrijf. Maar ook kritisch naar je eigen rol.
Vraag je zich het volgende maar eens af:
- Bent je bewust dat je binnen de groep waar je leiding aan geeft een voorbeeldfunctie hebt?
- Houd je je altijd aan de veiligheidsvoorschriften?
- Bent je duidelijk in jouw communicatie?
- Spreek je medewerkers aan op onveilig gedrag?
- Is veiligheid regelmatig onderwerp bij vergaderingen of afdelingsoverleggen?
- Waar liggen de prioriteiten, alleen maar meer productie en meer efficiency of is er ook oog voor veilig werken?
Aan de slag!
Bewustwording van de noodzaak van veilig werken is al een grote stap. Maar dan moet men ook handen en voeten geven aan een beter veiligheidsbeleid.
Uit praktijkervaring weten we dat bij veel bedrijven er qua veiligheid een verbeterslag te maken is. Dit vraagt tijd, inzet en aandacht. Maar t.a.v. bedrijfsongevallen blijven we stellen: Voorkomen is beter dan genezen!