Dit was de titel van mijn interactieve workshop op het event Industriële Veiligheid van 26 januari dit jaar. Voor een CE consultant Machineveiligheid met bijna 30 jaar ervaring een rare titel. Ik heb, nadat de workshop aangekondigd was, dan ook van verschillende kanten negatieve reacties op deze titel gekregen.
Ook nu zullen verschillende lezers wellicht reageren met ‘hij is helemaal de weg kwijt’ of ‘hij is te oud aan het worden’. Immers, machineveiligheid is iets technisch en heeft helemaal niets met gedrag van mensen te maken. M.a.w. machineveiligheid is harde technisch veiligheid en niets anders. Toch? Machineveiligheid bestaat uit allerlei prachtige afschermkappen, gebiedsafschermingen en veiligheidsschakelingen. Hoe kan machineveiligheid dan tussen de oren zitten? Zeker, dat vraagt om uitleg.
Zoals ik vroeger dacht
Ik was voorheen fervent aanhanger van de harde machineveiligheid. Ik was van mening dat medewerkers tegen zichzelf beschermd moesten worden. Machines moesten ‘stupidproof’ gemaakt worden. En medewerkers moesten niet zeuren, maar het accepteren. Soms leverde dat weerstand op. Maar och, dat waaide vanzelf wel over.
Natuurlijk vind ik harde machineveiligheid nog steeds ontzettend belangrijk. Een machine moet technisch gezien veilig zijn. Voor zover dat dit mogelijk is. Dit is van toepassing op zowel oude als nieuwe machines. De wetgeving vraagt hierom. Fabrikanten moeten zich houden aan de eisen, zoals deze vastgelegd zijn in de Machinerichtlijn 2006/42/EG (binnenkort de nieuwe machineverordening). De gebruikers (werkgevers) moeten zich houden aan de eisen van hoofdstuk 7 van het Arbeidsomstandighedenbesluit (gebaseerd op de EU-richtlijn Arbeidsmiddelen 2009/104/EG). En voor de goede orde: hier doe ik helemaal niets aan af! Dat was ook niet de insteek van mijn workshop.
Naleving vandaag de dag
Ten aanzien van de naleving van deze wetgeving moet ik wel een kanttekening plaatsen. In mijn dagelijkse praktijk kom ik nog steeds machines tegen die qua veiligheid niet voldoen. Zowel nieuwe als oude machines. Fabrikanten die halfslachtig met hun verantwoordelijkheid omgaan en geen veilige machines leveren. Fabrikanten waar medewerkers (engineers) soms geen kaas gegeten hebben van machineveiligheid. Weinig tot geen kennis hebben van de veiligheidseisen voor machines en van de Europese normen. Voor de bestaande (oudere) machines geldt hetzelfde. Alleen dan voor de werkgevers en hun medewerkers.
Je zou dus kunnen zeggen dat machineveiligheid niet tussen de oren zit. Of het nu gaat om harde technische veiligheid of niet. Maar ondertussen zijn we al wel 28 jaar verplicht om nieuwe machines te leveren die in overeenstemming zijn met de Machineveiligheidsregelgeving. Al 27 jaar is er regelgeving voor de veiligheid van machines op de werkvloer (EU-richtlijn Arbeidsmiddelen). Hoe kan het zijn dat het de meesten toch niet lukt?! Waar hebben we gefaald en de plank volledig misgeslagen?!
De workshop
Mijn workshop ging echter over iets anders. Het doel van de workshop was om met elkaar na te denken over hoe we met machineveiligheid omgaan in de praktijk. Want we zien ook machines die ooit door een fabrikant veiligheid technisch wel goed geleverd zijn, maar waar roofbouw op gepleegd is. Afschermkappen zijn verdwenen, veiligheden zijn overbrugd of veiligheden en noodstoppen functioneren totaal niet. Vaak weet men niet meer hoe de machine er voorheen (met veiligheden) uitzag. Als je dan vraagt waarom bepaalde draaiende delen niet afgeschermd zijn, is het antwoord regelmatig ‘moet dat dan?’, ‘we hadden er alleen maar last van’ of ‘met die kappen en beveiligingen konden we niet met de machine werken’.
Het gaat dan niet alleen maar over kleine machines, maar ook over een grote productielijn. Menige consultant of veiligheidsfunctionaris kan hier boeken vol over schrijven. Het zien van het nut van beveiligingen is soms ver te zoeken. Dit heeft ook te maken met veiligheidsbesef en -bewustzijn. Ook dat moet volgens mij tussen de oren zitten.
Tijdens de workshop zijn we bezig geweest met stellingen. De deelnemers mochten aangeven of ze het ‘eens’ of ‘oneens’ waren met een stelling. Men moest, afhankelijk van hun keuze, aan een bepaalde kant van de zaal gaan staan. We bespraken onder andere de volgende stellingen (beantwoordt ze voor jezelf ook eens):
- Al onze machines zijn veilig
- Bij ons worden er geen veiligheden verwijderd
- Alle medewerkers werken veilig bij ons
- Bij ons staat veiligheid altijd boven productie efficiency
Het was een levendige workshop waarbij deelnemers hun keuze mochten toelichten. Het zorgde voor veel herkenning en uiteindelijk was het merendeel van de groep het eens met de stelling ‘machineveiligheid zit tussen de oren’.
De vroegere aanpak
Menigeen die weleens met Safety engineering voor machines bezig geweest is zal hierover kunnen meepraten. Vooral de acceptatie van de veiligheidsaanpassingen bij bestaande machines speelt een grote rol. Medewerkers moeten opeens anders gaan werken dan dat men gewend was. Veelal werd dan de discussie afgedaan met ‘je kan wel commentaar hebben, maar het moet zo volgens de wet’. Met daarachter een drie dubbele uitroepteken. Van verdere uitleg en motivatie was er geen sprake. Onder het mom van ‘zij begrijpen die wettelijke materie en normen toch niet’.
Waarop dan vaak de reactie van de mensen die met de machine moesten werken er één was van ‘dan doen we het, als ze niet kijken, alsnog op onze manier!’. En weer lag een prachtige afscherming in de hoek of was de veiligheidsschakelaar verwijderd of overbrugd. Achteraf ook nog eens goed te begrijpen. In de meeste gevallen was er sprake van een opgelegde c.q. gedicteerde veiligheid, waarbij de medewerkers geen inspraak hadden gehad.
Mijn nieuwe aanpak
Ik denk tegenwoordig anders over de aanpak van machineveiligheid projecten. Sinds ik de medewerkers aan de machines en productielijnen bij dit soort projecten ben gaan betrekken, zie ik de projecten verbeteren. Zij komen vaak met steengoede ideeën of hebben hele goede argumenten waarom bepaalde oplossingen niet kunnen. Samen komen we dan tot betere, veilige machines.
Dus gelukkig veranderen tijden en inzichten. Nog niet bij alle bedrijven. Soms is er nog steeds sprake van de gedicteerde veiligheidsoplossingen. Maar steeds meer bedrijven kiezen ervoor om de medewerkers aan de machines bij de veiligheidsoplossingen te betrekken. Hiermee wordt machineveiligheid multidisciplinair. Voor de groep medewerkers in de productie een erkenning van hun vakmanschap. Doordat ze betrokken zijn ontstaan er veiligheidsoplossingen waar zij meer begrip voor hebben. Dat verhoogt de acceptatie van de oplossing. Maar daarnaast ziet men zelf de noodzaak in van de veiliger machine. Zij zullen in de toekomst ook meer moeite doen om de veiligheidsoplossingen intact te laten. M.a.w. machineveiligheid gaat dan tussen de oren van de gebruikers zitten.
Uit de praktijk
Als laatste een praktijkverhaal. Een aantal jaar geleden was ik als Safety engineer betrokken bij een project om een productielijn van voor naar achter veilig te maken. Een redelijk omvangrijk project, waarbij we diverse afschermkappen monteerden, gebiedsafschermingen aanbrachten en een totaal nieuw veiligheids- en noodstopcircuit installeerden. Een project samen met de betrokken medewerkers, de afdeling enginering en de technische dienst. Het project werd tot tevredenheid van iedereen afgerond.
Een paar weken later stond ik in die fabriek te praten en zagen we een nieuwe medewerker op een lopende band stappen en over een gebiedsafscherming klimmen. Wat bleek er was een product vast gelopen in de afgeschermde machine en dat wilde hij op deze manier oplossen. Voor mij was dit voorval een bevestiging dat iedereen binnen het bedrijf betrokken moet zijn bij het onderwerp veiligheid. Daarmee is dit soort onveilig gedrag te voorkomen.
Ik hoop dat het ook voor de criticasters duidelijk is geworden dat machineveiligheid wel degelijk tussen de oren moet zitten. En ik adviseer ieder bedrijf om hun machineveiligheid projecten niet als een losstaand iets te zien, maar onderdeel te laten zijn van het totale veiligheidsbeleid. Als we op die manier gaan werken, dan heb ik een goede hoop dat in de toekomst ook machines veilig blijven.